นางจุฬารัตน์ หอมดวง, นายพัฒนพงษ์ อินเสมียน และ นายสหรัฐ หมื่นแก้วคราม
โรงพยาบาลบ้านผือ
ที่มา โรคไตเรื้อรังเป็นปัญหาสำคัญทางสาธารณสุข เพราะทำให้มีผู้เสียชีวิตเป็นจำนวนมากด้วยโรคไตทั่วโลก 7 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ 1.3 (World Health Organization[WHO], 2008) และมีผู้ป่วยได้รับการล้างไตทั่วโลกปี 1990, ปี 2000 และปี 2010 จำนวน 426,000, 1,490,000 และ 2,500,000 ราย ตามลำดับ ซึ่งใช้เงินในการล้างไตในทศวรรษนี้ จำนวน 1.1 ล้านดอลลาร์ (Lysaght, 2002) จากสถิติของประเทศสหรัฐอเมริกา พบว่า ภาวะไตวายเรื้อรังแทรกซ้อน ร้อยละ 43.8 มาจากโรคเบาหวาน ร้อยละ 26.8 มาจากโรคความดันโลหิตสูง และร้อยละ 17.5 มาจากโรคอื่นๆ ประเทศไทยพบปัญหาโรคไตเรื้อรังเช่นเดียวกันเป็นโรคที่พบมาก ซึ่งมีอัตราการเสียชีวิตเป็นอันดับที่ 13 ของโลก และอันดับ 2 ของเอเชีย รองจากประเทศ อัฟกานิสถาน คิดเป็นอัตราการเสียชีวิตเท่ากับ 53.3 และ 36.2 ต่อประชากรแสนคน ตามลำดับ และคาดว่าอัตราการเพิ่มขอจำนวนผู้ป่วยด้วยโรคไตวายเรื้อรังจะสูงขึ้น นอกจากนี้พบอัตราการเสียชีวิตด้วยโรคไตจากโรคเบาหวาน ตั้งแต่ปี พ.ศ.2546-2550 มีแนวโน้มสูงขึ้นเรื่อยๆคิดเป็นอัตราการเสียชีวิตต่อประชากรแสนคนเท่ากับ 17.7, 17.9, 18.1, 18.3 และ 19.5 ตามลำดับ สถิติผู้ป่วยเบาหวานของศูนย์สุขภาพชุมชนโรงพยาบาลบ้านผือ ตำบลบ้านผือ อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี มีผู้ป่วยที่มารับบริการขึ้นทะเบียนผู้ป่วยโรคเบาหวาน ทั้งสิ้น ในปี พ.ศ.2552-2554 จำนวน 449 คน, 466 คน และ 472 คน ตามลำดับ โดยพบว่าที่มีภาวะไตวายแทรกซ้อน ทั้งสิ้น ในปี พ.ศ.2552-2554 จำนวน 52 คน คิดเป็นร้อยละ 11.58, จำนวน 57 คน คิดเป็นร้อยละ 12.23 และ 60 คน คิดเป็นร้อยละ 12.71 ตามลำดับ โดยส่วนใหญ่จะเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ดังนั้นผู้วิจัยจึงนำแนวความคิดความเชื่อด้านสุขภาพและแรงสนับสนุนทางสังคม เพื่อมาใช้ปรับพัฒนาพฤติกรรมในผู้ป่วยเบาหวานในการป้องกันภาวะโรคไตวายในผู้ป่วยเบาหวาน เพื่อให้มีพฤติกรรมในการควบคุมน้ำตาลในเลือด และความดันโลหิตปกติ ซึ่งส่งผลให้ผู้ป่วยสามารถดูแลตนเอง ดำเนินชีวิตอย่างปกติสุข วัตถุประสงค์ทั่วไป เพื่อศึกษาผลของโปรแกรมพัฒนาพฤติกรรมเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนโรคไต ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี วัตถุประสงค์เฉพาะ 1. เพื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยคะแนน ภายในกลุ่ม และระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ ก่อนและหลังการทดลอง ในเรื่องดังต่อไปนี้ ความรู้เกี่ยวกับการดูแลตนเองของผู้ป่วยเบาหวาน การรับรู้โอกาสเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนโรคไตจากโรคเบาหวาน การรับรู้ความรุนแรงของโรคไตวายเรื้อรัง การรับรู้ประโยชน์และอุปสรรคในการป้องกันโรคไตวายเรื้อรัง การปฏิบัติตัว ได้แก่ การควบคุมอาหาร, การออกกำลังกาย, การพบแพทย์ตามนัด, การทำความสะอาดของร่างกาย, การคลายเครียด และการรับประทานยา เพื่อเปรียบเทียบผลของการตรวจทางห้องปฏิบัติการ (Laboratory investigation) ภายในกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ ก่อนและหลังการทดลอง ในเรื่องค่าระดับน้ำตาลในเลือด (FBS) และค่าระดับน้ำตาลสะสมในเม็ดเลือด (HbA1c) ระเบียบวิธีวิจัย กลุ่มตัวอย่าง แบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มทดลอง 32 คน และกลุ่มเปรียบเทียบ 32 คน วิธีการศึกษา รูปแบบการวิจัยแบบกึ่งทดลอง (Quasi-experimental design) แบบ 2 กลุ่ม คือ กลุ่มทดลอง(Experimental group) และกลุ่มเปรียบเทียบ (Comparison group) สถานที่ ตำบลบ้านผือ อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี ช่วงเวลา เดือนมิถุนายน 2555 ถึงเดือน เมษายน 2556 การวิเคราะห์ข้อมูล สถิติ Paired-t-test สถิติ Independent-t-test และ95% CI กำหนดระดับนัยสำคัญสถิติที่ระดับ 0.05 ผลการศึกษา พบว่า ภายหลังการทดลอง กลุ่มทดลอง มีค่าเฉลี่ยของคะแนน ความรู้ การรับรู้โอกาสเสี่ยง การรับรู้ความรุนแรง การรับรู้อุปสรรคและประโยชน์ การปฏิบัติตัวเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนโรคไตจากโรคเบาหวาน ได้แก่ การควบคุมอาหาร การออกกำลังกาย การคลายเครียด การรับประทานยา การพบแพทย์ตามนัด และ การดูแลความสะอาดของร่างกาย มีค่าของคะแนนเฉลี่ยมากกว่าก่อนการทดลอง และมากกว่ากลุ่มเปรียบเทียบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value < 0.05) ค่าระดับน้ำตาลในเลือด (FBS) และค่าระดับน้ำตาลสะสมในเม็ดเลือด (HbA1c) มีค่าคะแนนเฉลี่ย ลดลงมากกว่าก่อนการทดลอง และลดลงมากกว่ากลุ่มเปรียบเทียบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value < 0.05)
