Research of Udonthani Provincial Health Office.

พรพรรณ พิมพ์วาปี  
รพ.สต.หัวนาคำ  อำเภอศรีธาตุ

ที่มา อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ถือเป็นทรัพยากรบุคคลที่สำคัญของระบบสุขภาพ เนื่องจากเป็นบุคคลที่ชุมชนให้ความไว้วางใจ ใกล้ชิดเป็นบุตรหลานในชุมชน และเป็นบุคคลที่ได้รับการพัฒนาศักยภาพมาโดยตลอดอย่างต่อเนื่อง ซึ่งเป็นปัจจัยหลักสำคัญประการหนึ่งในการดำเนินงานดูแลผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชน กลไกการขับเคลื่อนการดำเนินงานผู้สูงอายุ ให้มีระบบการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาว ทั้งในสถานบริการสุขภาพและในชุมชน จำเป็นต้องมีอาสาสมัครผู้ดูแลผู้สูงอายุในชุมชนและผู้ที่จะทำหน้าที่ในการดูแลที่เหมาะสม คือ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ซึ่งเป็นบุคลากรสำคัญด้านสาธารณสุข และเป็นทรัพยากรบุคคลในชุมชนควรค่าแห่งการดำรงไว้ (คู่มือการปฏิบัติงานการสร้างเสริมและดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ สำหรับอาสาสมัคร .สำนักส่งเสริมสุขภาพ,กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข.2551) ในปัจจุบันประเทศไทยให้ความสำคัญกับผู้สูงอายุเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากในขณะนี้ประเทศไทยกำลังก้าวสู่สังคมผู้สูงอายุ โดยในปี พ.ศ.2552 จะเป็นปีแรกที่ไทยก้าวย่างเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ และจากการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ.2553-2583 พบว่า สัดส่วนของประชากรวัยเด็กและวัยแรงงาน มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง จากร้อยละ 13.2 ในปี พ.ศ.2553 เป็นร้อยละ 32.1 ใน พ.ศ.2583 และสัดส่วนของผู้สูงอายุวัยปลายจะเพิ่มจากประมาณ ร้อยละ 12.7 ของประชากรผู้สูงอายุทั้งหมดเป็นเกือบ 1ใน5 ของประชากรผู้สูงอายุ ซึ่งการเพิ่มขึ้นของผู้สูงอายุวัยปลายนี้ จะสะท้อนถึงการสูงอายุขึ้นของประชากรสูงอายุ และนำไปสู่การเพิ่มขึ้นของประชากรที่อยู่ในวัยพึ่งพิง ทั้งในเชิงเศรษฐกิจ สังคม และสุขภาพ (มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทยและวิทยาลัยประชากรศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.2556 : 12-13) การดำเนินงานผู้สูงอายุของอำเภอศรีธาตุ จังหวัดอุดรธานี ในปี 2557 มีประชากรทั้งหมด 48,525 คน ผู้สูงอายุ จำนวน 5,431 คน คิดเป็นร้อยละ 11.16 จำแนกตามกลุ่มตามช่วงอายุ 60-69 ปี กลุ่มอายุ 70-79 ปี และกลุ่มอายุ 80 ปีขึ้นไป มีร้อยละ 59, ร้อยละ 30 และร้อยละ 9.96 ตามลำดับ จำแนกตามความสามารถประกอบกิจวัตรประจำวัน ( BADL ) กลุ่มติดสังคม, กลุ่มติดบ้าน และกลุ่มติดเตียง คิดเป็น ร้อยละ 89.4 , ร้อยละ 9.59 และ ร้อยละ 0.9 ตามลำดับ(สำนักงานสาธารณสุขอำเภอศรีธาตุ , 2557. ) บทบาทในการดูแลผู้สูงอายุของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน มีการปฏิบัติหน้าที่ส่วนใหญ่ เป็นการให้คำแนะนำ ให้ความรู้เกี่ยวกับการปฏิบัติตัวของผู้สูงอายุ เช่น การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การออกกำลังกายที่เหมาะสม การให้ความช่วยเหลือทางสังคมเป็นการส่งเสริมการเข้าร่วมกิจกรรมกลุ่ม ในชุชน มีการสงเคราะห์ช่วยเหลือเป็นครั้งคราวเฉพาะหน้าไม่ต่อเนื่อง และกิจกรรมที่ทำในการออกเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุ คือ ตรวจวัดความดันโลหิต ตรวจนับชีพจร การตรวจคัดกรองภาวะสุขภาพผู้สูงอายุ การประเมินภาวะสมองเสื่อม การประเมินภาวะซึมเศร้า(2Q) การประเมินศักยภาพตามความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำวัน (ADL) (สำนักงานสาธารณสุขอำเภอศรีธาตุ, 2557) จะเห็นได้ว่า อาสาสมัคราสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน มีบทบาทสำคัญในดูแลสุขภาพตามกลุ่มวัย โดยเฉพาะการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ ครอบคลุมทั้ง 3 ด้าน คือ การส่งเสริมสุขภาพด้านร่างกาย ด้านอารมณ์และจิตใจ และด้านสังคม นอกจากการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านยังเป็นผู้ที่มีทัศนคติต่อการดูแลผู้สูงอายุที่ดี บนพื้นฐานแห่งธรรมะตามหลักพุทธศาสนา ทำให้เกิดความรู้สึกที่ดีต่อการปฏิบัติให้การดูแลผู้สูงอายุให้มีประสิทธิภาพ ภายใต้การได้รับแรงสนับสนุนจากเจ้าหน้าที่ ครอบครัว และชุมชน เช่น การสนับสนุนวัสดุสิ่งของ ข้อมูลข่าวสาร การติดตามประเมินผล การยอมรับนับถือเป็นต้น ( House, 1981 : 202) ทำให้อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านปฏิบัติการดูแลผู้สูงอายุได้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล ประกอบกับสังคมไทยเป็นสังคมแห่งความเอื้ออาทรมีวัฒนธรรมประเพณีที่ดีงาม การได้แรงสนับสนุนทางสังคมจึงก่อให้เกิดขวัญกำลังใจในการปฏิบัติหน้าที่โดยเฉพาะอย่างยิ่งงานจิตอาสา
วัตถุประสงค์ของการวิจัย เพื่อศึกษาบทบาทของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการดูแลผู้สูงอายุและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการดูแลผู้สูงอายุของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน อำเภอศรีธาตุ จังหวัดอุดรธานี
ระเบียบวิธีการวิจัย ใช้การวิจัยเชิงสำรวจแบบภาคตัดขวาง กลุ่มตัวอย่างคืออาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน อำเภอศรีธาตุ จังหวัดอุดรธานี จำนวน 300 คน เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามระหว่างวันที่ 15 มกราคม 2559 ถึงวันที่ 3 กุมภาพันธ์ 2559 เครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูลคือแบบสอบถามโดยผู้วิจัยได้สร้างขึ้นและคัดแปลงจากการทบทวนเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องเพื่อนำข้อมูลในส่วนดังกล่าวนี้มาสร้างเป็นแบบสอบถาม โดยแบ่งแบบสอบถามเป็น 4 ส่วน ได้แก่ ข้อมูลทั่วไป 7 ข้อ ทัศนคติต่อการดูแลผู้สูงอายุ 15ข้อ แรงสนับสนุนทางสังคม 20ข้อ และบทบาทของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการดูแลผู้สูงอายุ 15ข้อ  แล้วนำไปหาความตรงของเนื้อหาให้ผู้ทรงคุณวุฒิจำนวน 3 ท่านเป็นผู้พิจารณาตรวจสอบความถูกต้องของเนื้อหา แล้วหาความเชื่อมั่นของเครื่องมือ โดยนำแบบสอบถามที่ได้รับการปรับปรุงแก้ไขไปทดสอบใช้กับอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในอำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี จำนวน 30 คน  ซึ่งมีลักษณะคล้ายกับกลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษา โดยใช้สัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค(Cronbach’s Alpha Coefficient)  ได้ค่าความเชื่อมั่นของเครื่องมือด้านการปฏิบัติหน้าที่ในการดูแลผู้สูงอายุของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านเท่ากับ 0.94  ด้านทัศนคติต่อการดูแลผู้สูงอายุ เท่ากับ 0.8 ด้านแรงสนับสนุนทางสังคมเท่ากับ 0.87 การวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติ ค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สันและไคสแควร์
ผลการศึกษา
1) ข้อมูลทั่วไปของกลุ่มตัวอย่างพบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นเพศหญิงมากกว่าเพศชาย คิดเป็นร้อยละ 73.7 มีอายุเฉลี่ยเท่ากับ 45.6 ปี มีอายุสูงสุด 72 ปี และอายุต่ำสุด 21 ปี สถานภาพสมรสส่วนใหญ่เป็นสถานภาพสมรสคู่ คิดเป็นร้อยละ 89.3 การศึกษาส่วนใหญ่ระดับการศึกษาระดับมัธยมศึกษาหรือเทียบเท่า คิดเป็นร้อยละ70 รายได้เฉลี่ยเท่ากับ 10,190.87 บาท รายได้ต่ำสุด 600 บาทและรายได้สูงสุด 60,000 บาท อาชีพเกษตรกรรมมากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 85.3 ระยะเวลาในการปฏิบัติงานโดยเฉลี่ยเท่ากับ 9.19 ปี ระยะเวลาปฏิบัติงานมากที่สุด 35 ปีและน้อยที่สุด 1 ปี
2) ทัศนคติต่อการดูแลผู้สูงอายุของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านพบว่าอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านประมาณสองในสามมีทัศนคติต่อการดูแลผู้สูงอายุในระดับมากคิดเป็นร้อยละ69 รองลงมาคือระดับปานกลางคิดเป็นร้อยละ30.3 และระดับน้อย คิดเป็นร้อยละ 0.7
3) แรงสนับสนุนทางสังคม พบว่าอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านประมาณครึ่งหนึ่ง ได้รับแรง
สนับสนุนทางสังคมอยู่ในระดับปานกลาง คิดเป็นร้อยละ 52.0 รองลงมาคือระดับมากคิดเป็นร้อยละ42 และระดับน้อยคิดเป็นร้อยละ6.0  
4) บทบาทของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการดูแลผู้สูงอายุ พบว่าอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านส่วนใหญ่มีบทบาทในการดูแลผู้สูงอายุ ระดับมากคิดเป็นร้อยละ 71.3 รองลงมาคือระดับปานกลางคิดเป็นร้อยละ 26.7 และระดับน้อยคิดเป็นร้อยละ2.0
การนำผลการวิจัยไปใช้ประโยชน์ 1) สำนักงานสาธารณสุขอำเภอร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น มีการกำหนดและส่งเสริมบทบาทของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการดูแลผู้สูงอายุ โดยการจัดอบรมหลักสูตรอาสาสมัครผู้ดูแลผู้สูงอายุ (อผส.) 70 ชั่วโมง เพื่อเพิ่มบทบาทในการดูแลผู้สูงอายุด้านเศรษฐกิจและ ผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยยากไร้ไม่มีผู้ดูแล 2) โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เกิดกระบวนการทำงานโดยการมีส่วนร่วม  เพิ่มแรงสนับสนุนทางสังคมให้ผู้สูงอายุเข้าเป็นสมาชิกกลุ่มหรือชมรมผู้สูงอายุในหมู่บ้าน ตำบล 3) อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน สามารถให้การดูแลผู้สูงอายุด้านร่างกายโดยเฉพาะให้การดูแลผู้สูงอายุที่ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ หรือช่วยเหลือตัวเองได้บ้างเล็กน้อย ด้วยการหาคู่หูคู่บัดดี้ในการทำงาน เช่น การอาบน้ำให้ผู้สูงอายุ การสระผม การตัดเล็บ การป้อนอาหาร การเปลี่ยนเสื้อผ้า เป็นต้น
ข้อเสนอแนะ ผลการศึกษาครั้งนี้เสนอแนะให้หน่วยงานสำนักงานสาธารณสุขอำเภอศรีธาตุ สนับสนุนให้อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านมีบทบาทในการดูแลผู้สูงอายุให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นโดยการส่งเสริมทัศนคติต่อบทบาทในการดูแลผู้สูงอายุและสนับสนุนทางสังคมให้มากขึ้น
ปัจจัยแห่งความสำเร็จ 1) ความร่วมมือของผู้ตอบแบบสอบถามในการให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ในการศึกษาวิจัย 2) ผู้บริหารให้การสนับสนุนด้าน บุคลากร  ข้อมูล และสิ่งอำนวยความสะดวกในการศึกษาวิจัย 3) มีผู้ทรงคุณวุฒิที่มีความเชี่ยวชาญให้ความอนุเคราะห์ตรวจสอบความเที่ยงของเครื่องมือ 4) ได้รับคำแนะนำจากอาจารย์ที่ปรึกษามหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัยเวสเทิร์นและสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุดรธานี ในการทำวิจัยครั้งนี้

นางสมปอง พรหมพลจร*, นายไสว  ชัยประโคม* และ รศ.ดร.อุไรวรรณ  อินทร์ม่วง**

สำนักงานสาธารณสุขอำเภอบ้านผือ* , มหาวิทยาลัยขอนแก่น**

ที่มาและความสำคัญ จากผลการศึกษาแนวทางและกลไกการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ สำหรับกิจการที่เป็น  อันตรายต่อสุขภาพตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 ระยะที่ 1 (ปีงบประมาณ 2556)ได้เสนอแนวทางการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพโดยการตั้งคณะกรรมการในระดับท้องถิ่นเพื่อร่วมกันประเมินผลกระทบต่อสุขภาพของกิจการฯ ให้ได้ข้อมูลประกอบการอนุญาตของเจ้าพนักงานท้องถิ่น โดยได้เลือกพื้นที่อำเภอบ้านผือเป็นพื้นที่ศึกษา เนื่องจากมีประชาชนประกอบกิจการเกี่ยวกับยางพาราเป็นจำนวนมาก และได้มีการร้องเรียนปัญหาเหตุรำคาญจากการขนส่งยางพาราที่เป็นสาเหตุให้เกิดอุบัติเหตุจราจร ในอดีตที่ผ่านมายางพาราส่วนใหญ่จะปลูกทางภาคใต้ของไทยและนิยมขายยางพาราในรูปของยางแผ่นผึ่งแห้ง แต่ในปัจจุบันได้รับความสนใจและเป็นที่นิยมเพาะปลูกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมากขึ้น ตั้งแต่ พ.ศ. 2554-2556 มีแนวโน้มการปลูกยางพารามากขึ้นเป็นลำดับ ในปี พ.ศ. 2556 มีพื้นที่ในการปลูกยางพารามากถึง4,395,849 ไร่ (ศูนย์สารสนเทศการเกษตร สำนักเศรษฐ กิจการเกษตร, 2557) ในพื้นที่จังหวัดอุดรธานี มีการปลูกยางพารามากถึง 329,590 ไร่ สำหรับอำเภอบ้านผือ ในปี พ.ศ. 2554 มีพื้นที่ปลูกยางพาราประมาณ 49,976 ไร่ มีการขึ้นทะเบียนเกษตรกรผู้ปลูกยางพาราทั้งหมด ประมาณ 4,000 หลังคาเรือน ครอบคลุมพื้นที่ 13ตำบล ตำบลที่มีการปลูกยางพาราจำนวนมาก ได้แก่ ตำบลคำด้วง กลางใหญ่  เมืองพาน  โนนทอง หนองแวง ข้าวสาร ซึ่งมีผลผลิตเฉลี่ยต่อไร่  246 กิโลกรัม (สำนักงานเกษตรอำเภอบ้านผือ, 2555) มีจุดรับซื้อยางก้อนถ้วย โรงรีด โรงอบยางพารา โดยส่วนใหญ่เกษตรกรจะรวมกลุ่มเพื่อผลิตและมีจุดรับซื้อยางก้อนถ้วยในพื้นที่ใกล้เคียง เพื่อส่งให้กับผู้รับซื้อรายใหญ่ สำหรับยางพาราที่ได้จากการกรีดนั้น เกษตรกรบางส่วนนิยมทำเป็นยางแผ่นแปรรูปโดยผ่านกระบวนการต่างๆ แล้วเก็บไว้จนมากพอที่จะนำไปขายให้กับพ่อค้าหรือโรงงานรมควันต่อไป แต่เกษตรกรในพื้นที่อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี นิยมแปรรูปน้ำยางสดที่กรีดได้ไปขายในรูปแบบยางก้อนถ้วยเพราะสามารถทำได้โดยใช้เวลาไม่นานและมีความสะดวก โดยการเติมสารละ ลายที่มีฤทธิ์เป็นกรด เช่น กรดฟอร์มิก กรดซัลฟิวริก กรดชีวภาพจากการหมักเพื่อทำให้ยางจับตัวกันเป็นก้อน ซึ่งมีอันตรายต่อการหายใจและการสัมผัสทางผิวหนัง (ศิริจิต  ทุ่งหว้า,  2547)โดยทั่วไปน้ำยางสดเมื่อกรีดจากต้นแล้วจะคงสภาพอยู่ในเวลาไม่นาน เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงทางเคมีที่ผิวของอนุภาคยางและการเพิ่มขึ้นของแบคทีเรียที่ใช้ สารอาหารในน้ำยาง ทำให้อนุภาคยางรวมตัวเป็นก้อน บูด เน่า มีกลิ่นเหม็น (สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ,2556 ) ตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535  กิจการที่เกี่ยวข้องกับยางพารา เป็น1ใน135ประเภทกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ จัดอยู่ในประเภทกิจการกลุ่มที่ 5 (2)การล้าง การอบ การรมควัน การสะสมยางดิบ โดย พรบ. การสาธารณสุข พ.ศ. 2535 ให้อำนาจองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ในการอนุญาต กำกับดูแล ควบคุม เพื่อไม่ให้เกิดความรำคาญส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชนจากการเก็บรวบรวมข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับการประกอบกิจการยางพาราในพื้นที่อำเภอบ้านผือ พบว่า ผู้ประกอบการ กิจการทุกแห่ง ยังไม่เคยยื่นขออนุญาต เพื่อประกอบกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพต่อองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่อำเภอบ้านผือ ส่วนใหญ่ยังไม่มีการออกข้อกำหนดของท้องถิ่น เรื่อง การควบคุมกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 ยกเว้นเทศบาลตำบลบ้านผือ ซึ่งมีการออกเทศบัญญัติ เรื่อง การควบคุมกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ดังนั้น คณะผู้วิจัยจากคณะสาธารสุข มหาวิทยาลัยขอนแก่น ร่วมกับ คณะทำงานศึกษาแนวทางและกลไกการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ  สำหรับกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 ปีงบประมาณ 2557 (ระยะที่ 2)และการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ จากการประกอบกิจการเกี่ยวกับยางพารา อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี (คำสั่งอำเภอบ้านผือ ที่ 120/2557 ลงวันที่ 14 มีนาคม 2557)จึงได้ดำเนินการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพจากการประกอบกิจการเกี่ยวกับยางพารา เพื่อให้ได้ข้อมูลสำหรับเป็นแนวทางแก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการประยุกต์ใช้การประเมินผลกระทบต่อสุขภาพเป็นเครื่องมือในการควบคุมกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ให้มีประสิทธิภาพต่อไป วัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาผลกระทบต่อสุขภาพจากการประกอบกิจการที่เกี่ยวข้องกับยางพารา 2. เพื่อศึกษาข้อดี ข้อด้อย ข้อจำกัด ปัญหาอุปสรรค ความเป็นไปได้ในทางปฏิบัติของการจัดทำรายงานการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ (HIA) สำหรับกิจการเกี่ยวกับยางพาราโดยการตั้งคณะกรรมการดำเนินงาน ระเบียบวิธีวิจัย การศึกษานี้เป็นการศึกษาเชิงพรรณนาแบบภาคตัดขวาง โดยศึกษาผลกระทบต่อสุขภาพแบบรอบด้าน(Comprehensive HIA)จากการประกอบกิจการเกี่ยวกับยางพารา ในพื้นที่อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี โดยการจัดตั้งคณะกรรมการดำเนินงานในระดับอำเภอ ได้ดำเนินการระหว่างเดือน มีนาคม - พฤศจิกายน 2557 ขั้นตอนการศึกษาประกอบด้วย 1) การประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อกลั่นกรองและกำหนดขอบเขตการศึกษา 2) การเก็บรวบรวมข้อมูล เพื่อวิเคราะห์และคาดการณ์ผลกระทบต่อสุขภาพ โดยแบ่งแยกออกเป็น 3 ประเด็นหลัก ได้แก่ ผลกระทบด้านอนามัยสิ่งแวดล้อมจากกิจการรับซื้อยางพารา ผลกระทบต่อสุขภาพของผู้ปฏิบัติงานกิจการยางพารา และผลกระทบต่อสุขภาพจากการขนส่งยางพารา 3) การประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้เพื่อนำเสนอผลการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ และมาตรการป้องกัน/ลดผลกระทบต่อสุขภาพ รวมทั้งสรุป ข้อดี ข้อด้อย ปัญหาอุปสรรค และรูปแบบในการดำเนินงานที่เหมาะสมของหน่วยงานโดยการจัดตั้งคณะกรรมการ 4) การนำเสนอรายงานการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อใช้ประโยชน์ในการดำเนินงานควบคุมกิจการที่เกี่ยวข้องกับยางพาราต่อไป 5) การติดตามประเมินผลโดยคณะกรรมการ กำกับ ดูแลและติดตามประเมินผลในระดับพื้นที่ร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ประชากร ได้แก่ เกษตรกรผู้กรีดยางและทำยางก้อนถ้วย ในเขตตำบลหนอง แวงและตำบลกลางใหญ่ อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี จำนวน 77คน กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ เกษตรกรผู้กรีดยางและทำยางก้อนถ้วย ในเขตตำบลหนองแวงและตำบลกลางใหญ่ อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี จำนวน 146 คนโดยใช้สูตรคำนวณ ผลการศึกษา การประเมินผลกระทบต่อสุขภาพจากการประกอบกิจการเกี่ยวกับยางพารา ในพื้นที่อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี โดยการจัดตั้งคณะกรรมการ ร่วมกับที่ปรึกษาจากคณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น สรุปผลการศึกษาได้ดังนี้ 1. การดำเนินการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพประกอบด้วยขั้นตอนของการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพแบบรอบด้าน (Comprehensive HIA) ดังนี้ 1.1 การประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อกลั่นกรองและกำหนดขอบเขตการศึกษา 1.2 การเก็บรวบรวมข้อมูล เพื่อวิเคราะห์ผลกระทบต่อสุขภาพ ได้แก่ ผลกระทบด้านอนามัยสิ่งแวดล้อมจากกิจการรับซื้อยางพารา ผลกระทบต่อสุขภาพของผู้ปฏิบัติงานกิจการยางพารา และผลกระทบต่อสุขภาพจากการขนส่งยางพารา 1.3 การประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้เพื่อนำเสนอผลการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ และมาตรการป้องกัน/ลดผลกระทบต่อสุขภาพ รวมทั้ง สรุป ข้อดี ข้อด้อย และปัญหาอุปสรรคในการดำเนินงานประเมินผลกระทบต่อสุขภาพโดยการจัดตั้งคณะกรรมการ 1.4 การนำเสนอรายงานการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อใช้ประโยชน์ในการดำเนินงานควบคุมกิจการที่เกี่ยวกับยางพาราต่อไป 2. ผลการศึกษาพบว่า การประกอบกิจการเกี่ยวกับยางพารา ในพื้นที่อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี ได้ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของผู้ประกอบอาชีพกรีดยางและทำยางก้อนถ้วย การรับซื้อยางพาราในชุมชนส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ประกอบด้วยการขนส่งยางพาราซึ่งก่อให้เกิดเหตุรำคาญส่งผลกระทบต่อประชาชนที่อาศัยอยู่บริเวณใกล้เคียง เส้นทางการขนส่งรวมทั้งน้ำยางที่รั่วลงสู่พื้นถนน เป็นสาเหตุให้เกิดอุบัติเหตุการจราจร นอกจากนี้การปฏิบัติงานที่สัมผัสกับสิ่งคุกคามสุขภาพทั้งด้านกายภาพ เคมี และการยศาสตร์ ยังส่งผลกระทบต่อสุขภาพของผู้ปฏิบัติงานการรับซื้อและขนส่งยางพารา